Saturday 28 November 2020

Լուիսա Էստրադա. բանաստեղծություններ

 


Թարգմանություն

A una sombra    Lucía Estrada (Medellín)

 

Sueño teñido por la locura: noticias de barcos perdiéndose en la lejanía, dolor de sal que habla a través de las bocas de las mujeres. En las manos de alguien leo su desamparo. Noticias ahora fragmentadas como antes lo estuvieron sus cuerpos.

Reaparecen, nos miran. Todas las posibilidades del horror reunidas en el espasmo de saberlos vivos en algún lugar respirando un aire de ceniza que los lleva lejos, más lejos que la muerte.

Alguien grita sus nombres, pero es a nosotros a quienes llaman. 


Դեպի ստվերը                                    Լուսիա Էստրադա 


Խելագարությունով երանգավորված երազ. հեռուներում  կորչող նավերի լուրեր, աղե ցավ, որ խոսում է կանանց բերանի միջոցով։ Ինչ-որ մեկի ձեռքերում կարդում եմ նրա անօգնականությունը։ Հիմա լուրերն են մասնատվում, ինչպես նախկինում նրանց մարմինները։

Նրանք նորից հայտնվում են, նայում են մեզ։ Սարսափի բոլոր հնարավորությունները խմբավորվել են այն իմացության կծկման մեջ, որ նրանք ինչ-որ տեղ կենդանի շնչում են մոխրե օդը, որը նրանց տանում է հեռու, ավելի հեռու քան մահը։


Ինչ-որ մեկը բղավում է նրանց անունները, սակայն մեզ է, որ կանչում են։ 


Cotidiana

 


Un gesto amargo se desprende de mi boca, rueda por la calles, desaparece.

En algún lugar, alguien cultiva espejos para borrarlo todo. Su oficio reverbera en cada sílaba de aire.


Vivir es una extraña condición de la muerte. Yo la llevo conmigo, pero no pesa en mi cuerpo su luna espectral.


En cada rostro reflejado un nombre se diluye. Ruego para que el mío permanezca indescifrable.


 

Ամենօրյա                                                 Լուսիա Էստրադա 

Մի տհաճ ժեստ դուրս է պրծնում բերանիցս, գլորվում փողոցներով, ու անհետանում։

Մի ուրիշ վայրում, ինչ-որ մեկը հայելիներ է ստեղծում, որպեսզի ջնջի ամեն բան։ Նրա արհեստը արտացոլվում  է օդի յուրաքանչյուր  վանկում։ 


Ապրելը մահվան մի տարօրինակ պայման է։ Ես այն տանում եմ ինձ հետ, սակայն  նրա ուրվականային լուսապատկերը  չի ծանրեցնում իմ մարմինը։


Յուրաքանչյուր երեսի արտացոլանքում մի անուն է նոսրանում։ Աղոթում եմ, որ իմը մնա անընթեռնելի։  

Alfabeto del tiempo

 

A Eugenio Montejo



Imposible saber la hora del polvo que se acumula y va tomando cuerpo en lo que no miramos con fijeza. Solo y amargo, como un presentimiento, tiembla un instante a contraluz mientras se extinguen los minutos, las palabras, los pasos que acercan su verdad.

Bocas abiertas al hastío, puertas cerradas para siempre. Pequeñas sílabas de un alfabeto anterior que se diluye en oscuras imágenes que no logro entender. Tiempo, ¿qué haremos con el horizonte? Muda de un silencio antiguo, extiendo mi mano para que no pasen, para poder mirarlas un poco más, para que el no saber me acerque a ellas, para hundirme en su no aspiración y desaparecer secretamente como un enigma, como una sombra, o como el pájaro muerto al que ningún aire reclama.

Ժամանակի այբուբենը                                                                      Լուսիա Էստրադա 

                                                                                                   Նվիրվում է էուխենիո Մոնտեխոյին

Անհնար է հասկանալ փուշու գոյացման ժամը, որը կուտակվում և ընդունում է մի ձև, ինչին չենք նայում գամված։ Մենակ ու դժկամ , ինչպես մի զգագցողություն , դողում է մի ակնթարթ ընդդեմ լույսի, քանի որ րոպեները, բառերը, քայլերը  իր ճշմարտությունը մոտեցնում են ոչնչացման։ 

Ձանձրույթից  բացված բերաններ, ընդմիշտ  փակված դռներ։Մի նախկին այբուբենից փոքրիկ վանկեր, որոնք նոսրանում են մուգ պատկերների մեջ, որոնք չեմ կարողանում ընկալել։ Ժամանակ, ի՞նչ ենք անելու հոիզոնի հետ։ Վաղեմի լռությունից համրացած, երկարեցնում եմ ձեռքս, որպեսզի չկարողանան անցնել, որպեսզի կարողանամ նրանց մի փոքր ավել նայել, որպեսզի չիմացությունը ինձ ավելի մոտեցնի իրենց, որ սուզվեմ նրա չձգտման մեջ ու  գաղտնի անհետանամ, ինչպես մի հանելուկ, ինչպես մի ստվեր, կամ էլ ինչպես  մի սատկած թռչուն, որը այլևս երկինքի մաս չի կազմում։ 


Նահապետ Քուչակ/ վերլուծություն

 Հայրեններ 


Հայրենները հայկական ժողովրդական տաղաչափության տեսակներից են։ Միջնադարյան ժամանակներում մեծարգո բանաստեղծերը, ինչպիսիք էին՝ Նարեկացին, Ֆրիկը, Հովհաննես Երզնկացին և Քուչակը ստեղծել են բազուն հայրեններ։ 19-րդ դարի վերջին և 20-րդ դարի սկզբին հայ գրականագետները սկսում են կասկածի տակ դնել 


Քուչակի հայրենները մեծ մասամբ սիրո, հոգու տարբեր զգացողությունների և պանդխտության մասին են։ Նրա մասին կենսագրական տվյալները սակավ են, սակայն կարող ենք հստակ ասել, որ ծնվել է Վանի շրջանի Խառակոնիս գյուղում, որտեղ նաև այսօր հանգչում է, և ստեղծագործել է 16-րդ դարում։ 

Ես Քուչակս եմ վանեցի,

Ի գեղէն Խառակոնիսայ,

Լըցեր եմ հարիւր տարին,

Էլ չի գար մտքիկս ի վերայ....

Իր սեղմ ու հակիրճ հայրեններում, Քուչակը իր զգացողական խոհերն է ներկայացնում ինչ որ տեսարանում, նրա խոսքը դիպուկ է և գեղեցիկ շարադրած։ Քուչակի հայրեններում առատ են նաև բնության պատկերավորումները։ Ինձ ամենաշատ դուր եկավ այն հայրենների տողերը, որտեղ նա բնութագրում է կնոջ գեղեցկությունը օգտագործելով բնության երևույթները։ 

Օրինակ՝

Աչերդ է ծովէն առած,

    եւ ուներդ է ի թուխ ամպէն.

Այդ քո պատկերքդ և սուրաթըդ

    ի վարդին կարմիր տերեւէն.

19 դարի վերջին բանասեր Ա․ Տևկանցը հրատարակում է հայենների մի ընդարձակ ժողովածու և որպես հեղինակ  նշում է Նահապետ Քուչակին, ընդ որում առանց հավաստի փաստերի։Այդ ժամանակ բանասիրությունը, որպես գիտական ճյուղ դեռ նոր էր հանդիսանում , և դեռ չկային հավաստի տվյալներ ու փաստեր միջնադրայան գրականության մանրամասնությունների մասին, դա պատճառ հանդիսացավ, որ  19 դարի վերջին և 20-դարի սկզբին բանասերները հենվեն այսպես ասած Քուչակյան տեսակետով։ Շատերը ընդունում էին, որ կան հայրեններ, որոնք չեն պարունակում Քուչակի ձեռագիրը, սակայն Նահապետ Քուչակի անունը դառնում է ընդհանուր անուն, որը արդեն կապվել էր ժողովածու հետ։ Այսօր արդեն կան տարբեր աշխատություններ բանասերենրի կողմից, որոնք վերագրում են Քուչակի անվան տակ վերագրած միքանի հայրեններ, որպես անանուն կամ  ժողովրդական աշուղների։ Իհարկե, այս ամենը Քուչակի հանճարեղությունը չի փոքրացնում։


Ֆրիկ/ վերլուծություն

 Ֆրիկը եղել է հայ միջնադարի բանաստեղծ, ով ստեղծագործել է մոտավորապես 13-րդ դարում։ Նրանից պահպանվել են մոտ 50 բանաստեղծություններ, նա հիմնականում գրել է սոցիալական-ազգային խնդիրների մասին։ Այդ ժամանակներում իշխանության գլուխ էին եկել թաթա-մոնղոլները։

Հիմիկ դըժարեց բաներս,

Որ թաթարն եղաւ թագաւոր,

Զըրկեց զամենայն աշխարհս,

Ու գողերն եդիր մեծավոր։

Նրա լեզուն եղել է պարզ և հասկացվող, որպեսզի հասանելի լինի ամբողջ ժողովրդին։ Նկատեցի, որ իր բանաստեղծությունների զգալի մասը իր բողոքն ու գանգատն  է աշխարհին։ Շատ բանաստեղծություններ նկարագրում են ժողովրդի վիճակը բռնապետ թաթար իշխանության ներքո։ Կան նաև շատ բանաստեծղություններ, որոնցում նա գանգատվում է Աստծուն, լինելով Քրիստոնյա, նա իր դավանանքը միշտ հարցումի տակ էր դնում։ Կրոնական և ազգային խնդիրների մասին բարձրաձայնելուց բացի, նաև բարձրացնում է սոցիալական խնդիրները, օրինակ՝ անհավասարության մասին։ 

Մէկին հազար ձի և ջորի,

Մէկին ոչ ուլ մի, ոչ մաքի.

Մէկին հազար դեկան ոսկի,

Մէկին ոչ փող մի պըղնձի.

Մէկին բեհեզ և ծիրանի,

Մէկին բրդէ շալ մի չանկնի.

Մէկին հարամըն յաջողի,

Մէկին հալալն կորուսի.

Մէկն ի զըրկանացն հարստի,

Մէկն յիւրայնոցն աղքատասցի...


Գրիգոր Նարեկացի/ վերլուծություն

 Գրիգոր Նարեկացին ծնվել է Վանա լճի ափին գտնվող Նարեկ գյուղում, 951 թվականին։ Նրա մասին կենսագրական տվայլները շատ չեն, սակայն հավաստի են։ Նա սովորել է վանքի  դպրոցում, որի ղեկավարն էր Անանիա Նարեկացին, ով նաև Գրիգոր Նարեկացու  հորեղբայրն էր։ Վանքու ուսումը ստանալուց հետո, նա դառնում է վանականի և ստանում վարդապետի աստիճան, զբաղվում էր մանկավարժությամբ և գրական աշխատանքներով։ Իր աշխատանքների շնորհիվ շուտով մեծ համբավ է ստանում ։ Նարեկացու ստեղծագործություններից մեզ հասել են բավականին շատ գործեր, 

Գրիգոր Նարեկացուց մնացել են բավական թվով գործեր՝ «Մեկնութիւն երգոց երգոյն Սողոմոնի», չորս ներբող, գանձեր, տաղեր (թվով 30-ից ավելի),«Մատեան ողբերգութեան»  պոեմը, թղթեր և այլ գործեր։ Համաշխարհային գրականությունում նա ավելի հայտնի է «Մատեան ողբերգութեան» պոեմով։ 

«Մատեան ողբերգութեան» պոեմում Գրիգոր Նարեկացին ներկայացրել է իր տարակույսներն ու մտածմունքները, թե արդյոք նա կարո՞ղ է հասնել Աստծուն, մինչ իր մեղքերը շատանում են։ Ասում է, թե կատարյալին հասնելու համար մարդ պետք է իրեն միշտ դատապարտի։ Պոեմը պատկանում է քնարական-հոգևոր ժանրի, սակայն ի տարբերություն այս ժանրին պատկանող մյուս աշխատությունների, «Մատեան ողբերգութեան» պոեմը չունի պատմողական սյուժե։ Այն ուղղակի Գրիգոր Նարեկացու մտային շարադրություն է, այնուամենայնիվ, ի շնորհիվ մատուցման ձևի, պոեմն ունի իր սկիզբն ու վախճանը։ Կարծես, թե պոեմը վերջացնում է հուսադրող տոնով։ Բացի «Մատեան ողբերգութեան» պոեմից, հայտնի են նաև Նարեկացու տաղերը։ Տաղերում նկատելի է բնության վառ պատկերումը, դրա լավագույն օրինակներից է՝ Տաղ Վարդավառին։

Նշմարվեցին հետզհետե

  Աստղերն առկայծ ու դարձդարձիկ,

  Լուսինն առան բույլերի մեջ

  Ու երկնքի բիլ կամարին համատարած

  Հոծ խմբերով շուրջանակի ճառագեցին:

Նարեկացին նաև ստեղծել և հիմնադրել է հայ հոգևոր  գանձեր երգատեսակը, որն ունի իրեն հատուկ քարոզիչ բնորոշիչներ և պատմում է ընդհանրապես տոնի կամ իրադարձության մասին։ Իսկ անվանումը ծագում է նրանից, որ նարեկացու բոլոր գանձերը սկսվում էին գանձ բառով։


Հայոց Լեզու

 Քերականության առաջադրանքներ

https://docs.google.com/document/d/1dDRIyowew5io3ewBUEddSiVo5pp2ECEleInGwCjkmBw/edit?usp=sharing