Բոլոր ժողովուրդներն էլ ունեն իրենց Նազարները։ Ինչպես էպոսն է բնորոշ իր ժողովրդին, այդպես հեքիաթներով կարող ենք տարբերել ազգի ապրելակերպը, բնավորությունը ու պատմությունը։ Նազարականության թեման շոշափվել է շատ ժողովուրդների հեքիաթներում։ Եվ դրանց մշակումներով կարելի է ճանաչել մշակույթն ու ժամանակահատվածը։ Բոլորս քաջ ծանոթ ենք Թումանյանի «Քաջ Նազար» հեքիաթին, որը ստեղծվել է հայտնի բանահավաք Գարեգին Սրվանձտյանցի «Դըժիկոն»- ի հիման վրա :Մի աղքատ ու խեղճ գյուղացու մասին է, ով իր անզգամ կնոջից ազատվելու համար վերցնում է իր կովերն ու հեռանում տնից: Երբ յոթ ճանճ է սպանում, ավելի շատ` ինքնահաստատվելու ու քաջալերվելու համար գրել է տալիս թե. «Դըժիկոն եմ ես, մեկ ձեռքով յոթն հոգի սպանած եմ»: Մշակումներ են արել շատերը, օրինակ՝ Ստ. Զորյանը, Ավ. Իսահակյանը, Դ. Դեմիրճյանը և այլք։ Թումանյանի Նազարի մեջ տեսնում ենք բախտի կարևոր դերը։ Զորյանը առաջ է բերում վրեժխնդրությունը։ Ավետիք Իսահակյանի մշակման մեջ <<Աղա Ղազար>> վերնագրով հեքիաթը ավելի նման է լինում Թումանյանի Քաջ Նազարին, որտեղ դերը բախտինն է լինում։ Իսկ Դերենիկ Դեմիրճյանի տարբերակում տեսնում ենք պահպանված ավանդական հերոսը, սակայն տարբեր վերջաբանով։ Հակառակ Թումանյանին, Զորյանի, և Իսահակյանի տարբերակներին։ Դերենիկ Դեմիրճյանի տարբերակում Նազարի վերջը գալիս է։ Եվ նրան բախտը չի փրկում։ Ինչի մասին հենց կուզեի ավելի մանրամասն խոսել։
1923 թ. Թումանյանին առաջարկում են հեքիաթը պիեսի վերածել։ Սակայն Թումանյանը վատառողջ էր, և դիմում է Դեմիրճյանին։ Դեմիրճյանի տարբերակում ալարկոտ և անխելք Նազարը միայն իր բախտին է ապավինում՝ կարևորություն չտալով այնպիսի որակներին ինչպիսիք են քաջությունն ու հնարամտությունը։ Պիեսի վերջում բախտը վերջապես երես է թեքում «Նազար թագավորից»։ Հետաքրքիրն այն է, որ այս տարբերակում առկա է քաղաքականությունը։ «Պիեսում երևում է հեղափոխական հակումներ և միապետի և իր ժողովրդի ձեռքով տապալվելու մասին,- ասում է Ալվարդ Ջիվանյանը»։ Երբ այդպես եմ նայում պիեսին, իրոք շատ տեղերում է երևում քաղաքականությունը։ Սակայն հետաքրքիրն այն է, որ հենց Դերենիկ Դեմիրճյանի պիեսի հիման վրա նաև ստեղծվել է ֆիլմը 1940 ։ Շատերը պնդում են, որ պիեսի վերջաբանը կապված էր ժամակների հետ, որ Դեմիրճյանն այլ տարբերակ չուներ, կամ նման քաղաքական իրավիճակում չէր կարող գրել, որ «Նազարները» թագավորում են ու խաբում ժողովրդին: 40 տարի անց ստեղծվում է Ռոբերտ Սահակյանցի Քաջ Նազար մուլտֆիլմը, որտեղ տրվել է նույնպես տարբեր ու յուրովի վերջաբան։ Նազարն անցնում ու գնում է, բայց թողնում է իր լեգենդը։ Տարբերակներից կարող եմ ասել, որ ամենաստացված մշակումը, իմ կարծիքով Ռոբերտ Սահակյանցինն է։ Որտեղ շատ պարզ երևում է աբսուրդը իրականության մեջ։
No comments:
Post a Comment