Աուգուստո Մոնտերրոսո- Համերգը (թարգմանություն)

 Համերգը 

Սակավ րոպեների ընթացքում նա նրբագեղորեն կզբաղեցնի իր տեղը դաշնամուրի առջև։ Նա՝ գրեթե աննկատելի հակումով, կարժանանա հասարակության աղմկոտ հարգանքի տուրքին։ Նրա հագուստը` պատված փայլերով, կշողշողա այնպես, ասես թե լույսը արտացոլում է այն հարյուր տասնյոթ հոգու արագացրած ծափահարությունները, որոնք լցրել են այդ փոքրիկ ու բացառիկ սրահը, որտեղ իմ ընկերները կընդունվեն, կամ էլ չեն ընդունվի,- այդ մեկը երբեք չեմ կարող իմանալ. նրա մտադրությունը՝ ստեղծել ամենասքանչելի երաժշտությունը աշխարհում։Կարծում եմ, հաստատ չգիտեմ։ Բախ, Մոցարտ, Բեթհովեն։ Սովոր եմ լսելուն, որ նրանք անպարտելի են, ես ինքս էլ հավատացել եմ դրան և ասել, որ այդպես է։ Մասնավորապես, կնախընտրեի չհայտնվել այդպիսի իրավիճակում։  Խորապես համոզված եմ, ես նրանց դուր չեմ գա և կասկածում եմ, որ բոլորը գլխի կընկնեն, որ իմ ոգևորությունը կեղծ է։ Երբեք չեմ եղել արվեստի սիրահար։ Եթե աղջկաս խելքին չփչեր դաշնակահարուհի լինել, ես հիմա այս խնդրի առաջ կանգնած չէի լինի։ Բայց ես նրա հայրն եմ, և գիտեմ իմ անելիքը, պետք է լսեմ նրան և օգնեմ։ Ես գործարար մարդ եմ, ու ինձ  երջանիկ եմ զգում, միայներբ զբաղվում եմ ֆինանսներով։ Կրկնում եմ՝ ես արվեստագետ չեմ։ Եթե կա հարստություն կուտակելու , համաշխարհային շուկայում գերիշխանություն գործադրելու, մրցակիցներին ջախջախելու մի արվեստ, ապա ես այդ արվեստում առաջին տեղում եմ: Երաժշտությունը հիասքանչ է, անկասկած, բայց չգիտեմ, արդյոք աղջիկս կարող է վերստեղծել  այդ սքանչելիությունը։ Նա նույնպես կասկածում է։ Հաճախ, լսումներից հետո տեսնում եմ նրան լաց լինելիս՝ չնայած ծափահարումներին։ Մյուս կողմից էլ, եթե ինչ-որ մեկը ծափահարում է առանց ոգու, աղջիկս ունակ է ամբոխի միջից նրան նկատելու, ինչը բավական է, որ տանջվեմ, և այդտեղից սկսած վայրագաբար ատեմ նրան։Բայց հազվադեպ է պատահում, որ ինչ-որ մեկը սառնորեն է հավանություն տալիս։ Մոտիկ ընկերներս իրենց իսկ մաշկի վրա են զգացել այն, որ ծափահարության մեջ սառնությունը վտանգավոր է, և կարող է կործանել նրանց։ Եթե աղջիկս այնպիսի նշան չաներ, որ համարում է ծափահարությունները բավարար, նրանք կշարունակեին ծափահարել ամբողջ գիշեր, այն վախից, որ չլինեն առաջինը, ով կդադարի ծափահարելը։ Երբեմն սպասում են իմ հոգնելուն, որպեսզի դադարեն ծափահարելը, և այդ ժամանակ տեսնում եմ, թե ինչպես են հետևում ձեռքերիս՝ սարսափահար, որ ինձնից առաջ չընկնեն և սկիզբ տան լռությանը։Սկզբում ինձ խաբում էին, և ինձ թվում էր, թե նրանք անկեղծորեն հուզված էին, սակայն ժամանակն իզուր չի անցել. ես նրանց հասցրել եմ լավ ճանաչել։Մի շարունակական և աճող ատելություն ինձ իրենով է արել։ Սակայն ես ինքս էլ եմ կեղծ ու խարդախ, ծափահարում եմ առանց համոզմունքի։ Ես արվեստագետ չեմ, երաժշտությունն էլ գեղեցիկ է հնչում, սակայն իրականում ինձ դա չի հետաքրքրում , և ձանձրացնում է ինձ։ Իմ ընկերները նույնպես արվեստագետներ չեն, և ինձ դուր է գալիս նրանց նվաստացնել, սակայն ինձ չեն անհանգստացնում․ Այ ուրիշներն են, որ ինձ նյարդայնացնում են։ Նստում են միշտ առաջնային կարգերում և ամեն պահի ինչ-որ բան են նշում իրենց գրքույկում։ Նրանք ստանում են աղջկաս կողմից խնամքով գրված և անձամբ ուղարկված մուտքի անվճար տոմսեր։ Նրանցից նույնպես նողկանք եմ ապրում. լրագրողներ են։ Պարզ է, որ ինձից վախենում են,  և հաճախակի կարողանում եմ նրանց գնել։ Սակայն երկու-երեք հոգու լկտիությանը չափ չկա, և պահից պահ համարձակվում են ինձ ասել, թե իմ աղջիկը անպիտան կատարող է։
Աղջիկս վատ դաշնակարուհի չէ։ Դա ինձ հավաստիացնում են հենց նրա ուսուցիչները։ Ուսում է ստացել մանուկ հասակից, և շարժում է իր մատները ավելի թեթևությամբ ու ճարպկությամբ, քան իմ քարտուղարուհիներից որևէ մեկը։ Ճիշտ է, հազվադեպ եմ հասկանում նրա կատարումները, բայց դա նրանից է, որ ես արտիստ չեմ, և աղջիկս դա լավ գիտի։ Նախանձը գարշելի մեղք է։ Թշնամիներիս հետ այս փոխհարաբերությունը կարող է լինել մի քանի բացասական քնադատությունների թաքնված գործոնը։ Զարմանալի չէր լինի, եթե  այս պահին ժպտացողներից ու մի քանի րոպեից ծափահարողներից մի քանիսը, , խրախուսեն այդ բացասական  դատողությունները։Ունենալ ազդեցիկ հայր նրա համար միաժամանակ և նպաստավոր է և ճակատագրական։ Ինքս ինձ հարցնում եմ, ինչպիսին կլինէր մամուլի կարծիքը, եթե նա չլինէր իմ դուրստրը։ Համառորեն կարծում եմ, որ երբեք էլ չէր ձեռք բերի արտիստական հավակնություններ։ Դա մեզ բացի անորոշությունից և անքնությունից ուրիշ բանի չի հասցրել։ Բայց ոչ ոք այս քսան տարա ընթացքում չէր էլ կարող երազել հասնել նրան ինչին ես եմ  հասել։ Երբեք չենք կարող հաստատ իմանալ՝ ոչ նա, ոչ ես, ինչը իրականում արժեք ունի։Ծիծաղելի է, իմ նման տղամարդու համար սա է անհանգստությունս։ Եթե չլիներ այն գործոնը, որ նա իմ աղջիկն է, կհայտարաեի, որ ատում եմ նրան։Երբ ես տեսնում եմ, որ նա բեմ է դուրս գալիս, համառ դժգոհություն է եռում իմ կրծքավանդակում, իր և իմ դեմ ,որ թույլ եմ տվել նրան շարունակել այսպիսի սխալ ճանապարհով։ Իմ աղջիկն է, ճիշտ է, բայց հենց դրա համար չուներ իրավունք ինձ հետ այդպես վարվելու։ Վաղը նրա անունը կհայտնվի թերթերում և ծափահարությունները կբազմապատկվեն տպագիր տառերի տեսքով։ նա կլցվի հպարտությամբ և բարձրաձայն կկարդա գովաբանող քննադատների կարծիքը։ Այնուամենայնիվ, երբ վերջը մոտենում է , երևի թե նրանց մոտ, որոնց գովասանքը ամենահիացականն է և փառաբանվածը, հնարավոր կլինի նկատել, թե ինչպես կթրջվեն նրանց աչքերը, և թե ինչպես նրանց ձայնը կցածրանա՝ վերածվելով մի թույլ շշուկի, և ,ի վերջո, կավարտվի լացով , վշտահար և անսահման աղաղակով։ Եվ ես ինձ կզգամ, թե ինչպես է իմ ամբողջ ուժը, անկարող նրան ստիպել մտածելու ,որ իրապես նա հիանալի դաշնակարուհի է, և Բախը, Մոցարտը, և Բեթովենը գոհ կլինեին այն հմտությամբ, որով նա կենդանի է պահում իրենց պատգամը։ Արդեն իսկ տիրում է հանկարծակի լռությունը, որը ազդարարում է նրա բեմ դուրս գալը։ Շուտով նրա երկար ու ներդաշնակ մատները կսահեն ստեղնաշարի վրայով, սրահը կլցվի երաժշտությամբ, և ես կտառապեմ մեկ անգամ ևս։

EL CONCIERTO 

Dentro de escasos minutos ocupará con elegancia su lugar ante el piano. Va a recibir con una inclinación casi imperceptible el ruidoso homenaje del público. Su vestido, cubierto de lentejuelas, brillará como si la luz reflejara sobre él el acelerado aplauso de las ciento diecisiete personas que llenan esta pequeña y exclusiva sala, en la que mis amigos aprobarán o rechazarán —no lo sabré nunca— sus intentos de reproducir la más bella música, según creo, del mundo. Lo creo, no lo sé. Bach, Mozart, Beethoven. Estoy acostumbrado a oír que son insuperables y yo mismo he llegado a imaginarlo. Y a decir que lo son. Particularmente preferiría no encontrarme en tal caso. En lo íntimo estoy seguro de que no me agradan y sospecho que todos adivinan mi entusiasmo mentiroso. Nunca he sido un amante del arte. Si a mi hija no se le hubiera ocurrido ser pianista yo no tendría ahora este problema. Pero soy su padre y sé mi deber, tengo que oírla y apoyarla. Soy un hombre de negocios y sólo me siento feliz cuando manejo las finanzas. Lo repito, no soy artista. Si hay un arte en acumular una fortuna y en ejercer el dominio del mercado mundial y en aplastar a los competidores, reclamo el primer lugar en ese arte. La música es bella, cierto. Pero ignoro si mi hija es capaz de recrear esa belleza. Ella misma lo duda. Con frecuencia, después de las audiciones, la he visto llorar, a pesar de los aplausos. Por otra parte, si alguno aplaude sin fervor, mi hija tiene la facultad de descubrirlo entre la concurrencia, y esto basta para que sufra y lo odie con ferocidad de ahí en adelante. Pero es raro que alguien apruebe fríamente. Mis amigos más cercanos han aprendido en carne propia que la frialdad en el aplauso es peligrosa y puede arruinarlos. Si ella no hiciera una señal de que considera suficiente la 8 ovación, seguirían aplaudiendo toda la noche por el temor que siente cada uno de ser el primero en dejar de hacerlo. A veces esperan mi cansancio para cesar de aplaudir y entonces los veo cómo vigilan mis manos, temerosos de adelantárseme en iniciar el silencio․ Al principio me engañaron y los creí sinceramente emocionados: el tiempo no ha pasado en balde y he terminado por conocerlos. Un odio continuo y creciente se ha apoderado de mí. Pero yo mismo soy falso y engañoso. Aplaudo sin convicción. Yo no soy un artista. La música es bella, pero en el fondo no me importa que lo sea y me aburre. Mis amigos tampoco son artistas. Me gusta mortificarlos, pero no me preocupan. Son otros los que me irritan. Se sientan siempre en las primeras filas y a cada instante anotan algo en sus libretas. Reciben pases gratis que mi hija escribe con cuidado y les envía personalmente. También los aborrezco. Son los periodistas. Claro que me temen y con frecuencia puedo comprarlos. Sin embargo, la insolencia de dos o tres no tiene límites y en ocasiones se han atrevido a decir que mi hija es una pésima ejecutante. Mi hija no es una mala pianista. Me lo afirman sus propios maestros. Ha estudiado desde la infancia y mueve los dedos con más soltura y agilidad que cualquiera de mis secretarias. Es verdad que raramente comprendo sus ejecuciones, pero es que yo no soy un artista y ella lo sabe bien. La envidia es un pecado detestable. Este vicio de mis enemigos puede ser el escondido factor de las escasas críticas negativas. No sería extraño que alguno de los que en este momento sonríen, y que dentro de unos instantes aplaudirán, propicie esos juicios adversos. Tener un padre poderoso ha sido favorable y aciago al mismo tiempo para ella. Me pregunto cuál sería la opinión de la prensa si ella no fuera mi hija. Pienso con persistencia que nunca debió tener pretensiones artísticas.Esto no nos ha traído sino incertidumbre e insomnio. Pero nadie iba ni siquiera a soñar, hace veinte años, que yo llegaría adonde he llegado. Jamás podemos saber con certeza, ni ella ni yo, lo que en realidad es, lo que efectivamente vale. Es ridícula, en un hombre como yo, esa preocupación.  Si no fuera porque es mi hija confesaría que la odio. Que cuando la veo aparecer en el escenario un persistente rencor me hierve en el pecho, contra ella y contra mí mismo, por haberle permitido seguir un camino tan equivocado. Es mi hija, claro, pero por lo mismo no tenía derecho a hacerme eso․ Mañana aparecerá su nombre en los periódicos y los aplausos se multiplicarán en letras de molde. Ella se llenará de orgullo y me leerá en voz alta la opinión laudatoria de los críticos. No obstante, a medida que vaya llegando a los últimos, tal vez a aquéllos en que el elogio es más admirativo y exaltado, podré observar cómo sus ojos irán humedeciéndose, y cómo su voz se apagará hasta convertirse en un débil rumor, y cómo, finalmente, terminará llorando con un llanto desconsolado e infinito. Y yo me sentiré, como todo mi poder, incapaz de hacerla pensar que verdaderamente es una buena pianista y que Bach y Mozart y Beethoven estarían complacidos de la habilidad con que mantiene vivo su mensaje. Ya se ha hecho ese repentino silencio que presagia su salida. Pronto sus dedos largos y armoniosos se deslizarán sobre el teclado, la sala se llenará de música, y yo estaré sufriendo una vez más.