Շրջայց Արևելյան դպրոցում

Որպես սեբաստացի՝ կրթահամալիրի սովորող, կարևորում եմ դպրոցի անկեղծ ներկայացումը հանրությանը, բայց դե, ինչքան էլ պատմես կրթահամալիրի գործունեությունից, մեկ է, քեզ լիովին չեն հասկանա, ճիշտ է, ինչ-որ պատկերացում կկազմեն, սակայն համարում եմ, որ այդ պատկերացումը թերի է մնալու մինչև իրենց ոտքով չգան, չտեսնեն, թե ինչպես է իրեն սովորողը զգում, ինչպես է նա իր առօրյան անցկացնում, ու ինչպիսի միջավայրում է սովորողը զարգանում։ Դե մեր դպրոցի դռներն էլ բաց են բոլորի համար։ Այսպիսով, երբ առիթը ի հայտ եկավ ծանոթացնելու և ներկայացնելու կրթահամալիրը, ոգևորված ընդունեցի և շրջայց կազմակերպեցի։ Մեր հյուրը՝ տիկին Սիլվան, ուսուցչուհի է և դասավանդում է ԱՄՆ-ի հայկական դպրոցներից մեկում, իր հետ անցկացրած ամեն րոպեն էլ լի է գիտելիքով, նորանոր գաղափարներով ու սովորելով։ Պարբերաբար այցելում է Հայաստան՝ իրականացնելու, կազմակերպելու տարբեր նախագծեր։ Եթե ինձ հարցնեք, կասեմ, որ իսկական երևանցի է, ամեն մի ծակուծուկը ինձնից լավ գիտի։ Մեր, այսպես ասած, պարբերաբար հանդիպումների ժամանակ շատ եմ պատմել կրթահամալիրից, թե ինչպիսի հեղինակային ծրագրով ենք շարժվում, մթնոլորտի ու փոխանցած կրթության մասին, և վերջապես հասանք այն կետին, որ կրթահամալիրն այցելելով կարող ենք միայն ճիշտ հասկանալ։ 

Շնորհիվ Նառա Նիկողոսյանի կարողացանք կազմակերպել շրջայցը, որը սկսվեց հոգևոր պարապմունքով Սուրբ Երրորդությունում. Արևելյան դպրոցը պատասխանատու էր Ավագ ուրբաթ խոնարհման ուսումնական ժամերգության համար։ Հետո ճանապարհվեցինք դեպի Արևելյան դպրոց, մեր ճանապարհին էին Հյուսիսային, Մայր դպրոցները, ինչպես նաև Սարալանջը, որոնց շուրջ հենց տեղում խոսեցինք արվող նախագծերի մասին, մեր կանաչ, անցանկապատ տարածքներից սկսած մինչև այնտեղ, թե ինչպես են սովորողները հոգ տանում իրենց համայնքի մասին, հողի մշակումից մինչև խաղողի տնկիներ և այլն։ Շնորհիվ բաց ու տեսանելի պատուհանների հարկ չեղագ անգամ մտնելուլ դպրոց, որպեսզի տեսնենք՝ ինչով են զբաղված սովորողները։ Վերջնակետը Արևելյան դպրոցն էր. որոշել էի հենց այցելել կրտսեր դպրոցներից մեկը, քանի որ մեր հյուրն էլ դասավանդում է 3-ից 5-րդ դասարաններում, և ինքս էլ լավ ծանոթ եմ Արևելյան դպրոցին, այսպիսով անցանք դասարաններով,  պարտեզի  երեխաներին այցելեցինք, որոնք ոգևորված ու անկաշկանդ  շարունակում էին իրենց առօրյան, մեկ-մեկ հարցեր տալիս։ Ընկեր Նառան ներկայացնում էր սովորողի կյանքը դպրոցում, ինչպես է սովորողը իրեն իր համայնքի համար պատասխանատու զգում, ինքնուրույնություն ձեռք բերում, խոսեցինք մեր ուսումնական ճամփորդությունների մասին, և թե ինչ կարևոր դեր ունեն դրանք ուսման մեջ։ Ընկեր Նառան նշեց, որ կրթահամալիրում կրթությունը չի սահմանափակվում դասարանով՝ չորս պատերի միջև, սովորողը սովորում է այգում, ճանապարհին,  ճամփորդությունների ժամանակ, առավոտյան պարապմունքներին․․․ Արևմտյան դպրոցից հետո, մի փոքր էլ քայլեցինք դեպի Մայր դպրոց, տիկին Սիլվային ցույց տվեցի Ավագ ու Միջին դպրոցները, որտեղ արդեն մեծ տարիքի սովորողներն էին, անցանք գրադարանով, մարմնամարզության սրահներով։ Տիկին Սիլվան պատմեց իր դրական տպավորությունից, որ իր համար մեծ բացահայտում էր, և իր այս անգմվա այցելությունը Հայաստան լիակատար համարվեց կրթահամալիր այցելության շնորհիվ։ Պայմանավորցեցիք, որ հաջորդ հանդիպմանը նորից կայցելենք դպրոց, բայց այս անգամ ավելի երկար ժամկետով՝ տեսնելու այն, ինչ չհասցրինք այս անգամ։ 

Դեպի Լոռի աշխարհ

Գիտեք, որպես շրջանավարտ սկսել եմ ուրիշ հայացքով նայել ճամփորդություններին։ Ավելի ուշադիր եմ մանրուքների նկատմամբ, փորձում եմ իմ լսածն ու տեսածը լիակատար վերլուծել կրթահամալիրում անցկացրած ճանապարհի հետ զուգահեռ։ Այս անգամ էլ ճանապարհները տանում էին դեպի հյուսիս` Լոռու մարզ։ Հետաքրքիր ձուլվածք էր, ճերմակ ձյունը լեռներին, բլուրներին տեղ-տեղ կանաչ, տեղ-տեղ սևն էր գլուխ բարձրացնում, Ձորագետի վարար կապույտը և եթե ուշադիր նայէիր, կնկատէիր նաև նորածիլ ձնծաղիկների մանուշակագույնը։ Այս անրջային տեսարանին են վկա Կուրթան, Կարմիր Աղեկ ու Արևածագ գյուղերը։ Իսկ այս երեք գյուղերի մեջ է ընկած Հնեվանքը։ Ամեն անգամ հայտնվելիս պատմամշակույթային կառույցների մոտ, համոզվում եմ, որ կարող եմ ժամերով տարածքում ման գալ, նայել, ուսումնասիրել, հիանալ։ Բացի Հնեվանքից այցելեցինք Լոռի բերդը և Տորմակավանքը։ Վերջինս, իր ավերակներով հանդերձ ունի հետաքրքիր պատմություն։ Հինգերորդ դարի եկեղեցի է, և հնարավոր է որ ճանապարհին տեսնես, բայց մեկ է չմտնես ու չուսումնասիրես։ Սակայն եկեղեցին Լոռու մարզի միանավ սրահային եկեղեցիներից լավագույն օրինակներից է։ Նաև բոլորիս ծանոթ է <<Տերն ու Ծառա ֆիլմից>>։

Երկու գիշերն էլ անցկացրեցինք Գյուլագարակում, երեկոյան՝ խարույկ, երգ- լուսաբացին՝ քայլք, ուսումնական օրվան պատրաստում։ Իսկ Տըրնդեզի տոնին մասնակցեցինք Գյուլագարակի փառատոնին, որտեղ տարբեր գյուղերից ու քաղաքներից մարդիկ եկել էին ու ներկայացնում էին իրենց համայնքը։ Դե մենք էլ հետ չմնացինք, ներկայացրեցինք սեբաստացիներիս, նույնպես մեր ակտից մասնակցությունը ունեցանք պարերգերի մեջ։ Այսպես, ի վերջո եկանք-հասանք Երևան, վառ ու զիլ հուշերով։

Նկարաշարը՝ https://julietasimonyan.wordpress.com/2021/02/15/%D5%A4%D5%A2%D5%A1-%D5%A3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF-%D5%B6%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B7%D5%A1%D6%80-2/?fbclid=IwAR1g1QHblGMLIRGko0WKapMnCmU-HbEnLH4098sumb7EOvNRFQAZf8-xvDU

Տորմակավանք ու Հնեվանք

Գյուլագարակ գյուղից մոտ 2 կմ հեռավորության վրա գտնվում է Տորմակադուռ Որմակադուռ հին գյուղատեղին, այդ տեղ է հենց գտնվում  Տորմակ եկեղեցին, որը իր տեսակով՝ հայ  ճարտարապետական սրահավոր միանավ դահլիճների եկեղիներից լավագույն օրինակներից է։ Այժմ այն գտնվում է ավերակ վիճակում, կիսականգուն վիճակում են միայն պատերը։ Հուշարձանը իր չափսերով և տեսակով նման է Կուրթանի եկեղեցուն։ Չնայած այն փաստին, որ եկեղեցու հարդարանքից մեզ շատ տեղեկություն չի հասել, քանի որ այժմ այն ավերակ վիճակում է գտնվում, այն ունի ճշգրիտ համաչափություն։ Օրինակ պահպանվել են երեք դռների ստորին անկյունաքարերը, որից նկատելի է դռների չափսերը 110,115,120։ Իսկ արտաքին սրահն իր հորինվածքով և օգտագործված շինանյութով միասնության մեջ է աղոթարանի հետ, որտեղ կրկին տեսնում ենք համաչափությունը։ 

Հնեվանք

Հնեվանքի համալիրը,որը հիմադրվել է 7-րդ դարում, կազմված է երեք եկեղեցուց, գավթից, և տնտեսական ու օժանդակ շինություններից, որոնցից կիսականգուն վիճակում են միայն եկեղեցին և գավիթը, իսկ վերջին շինությունը չնչին մնացորդներով։ Հնագույն շինությունն է եկեղեցին՝ կենտրոնական մասում։ Եկեղեցին եռախորան է, և մուտք է ունեցել արևմտյան թևի հարավահայաց կողմից։ Այժմ արևելյան և հույսիային պատուհանների ճակատներում պահպանվել են կիսաշրջան պսակներ՝ պատած բուսական և երկրաչափական զարդանախշերով։ Դրսից թմբոևկը ութանիստ է, և պատված է որմնանկարներով, առկա են նաև մարդու գլխի նմանող քանդակներ։ Այն վաղ ժամանակներում եղել է ութանիստ իսկ հետագայում դառել է կլոր։ Գմբեթի քիվի ստորին վրացերենով արձանագրած է, որ եկեղեցին 1154 թվին վերանորոգել է Իվանե Օրբելյան ամիրսպասալարի որդի Սմբատը։ 

Գավիթը տարբեր ժամանակներում կցվել է եկեղեցուն։ Համալիրի շուրջ կան տարբեր քաղաքացիական շենքերի ավերակներ, որոնց դերն այդքան էլ հստակ չէ: Համալիրի արևմտյան կողմում գտնվել է թաղակապ դահլիճ, որից պահպանվել են պատերը և ծածկի որոշ մասը: 

Համալիրից մոտ 50 մ. դեպի արևելք գտնվում են մեծաչափ երկհարկանի շինության մնացորդներ, որն ունի մեծ թվով դռներ և պատուհաններ: Ներսում պատերին կից պահպանվել են չորսական որմնամույթեր: Ամենայն հավանականությամբ այս շինությունը ծառայել է որպես վանքի միաբանության կացարան: Ծածկը եղել է փայտից, և չկան դեպի երկրորդ հարկ տանող աստիճանների հետք, հետևաբար օգտվել են փայտե աստիճաններից։ 

Վատ է պահպանվել տնտեսական օժանդակ շինությունների այն խումբը, որի մնացորդները գտնվում են համալիրի հարավարևելյան մասում։ 

Վերջերս եկեղեցին վերանորոգվել է։

Աղբյուր՝ https://cloud.mail.ru/public/HtCQ/hpBaqkjJs - Լոռի պատմության քարակերտ էջերը/ Գառնիկ Շախկյան/1986

Տխրությանը- Խորխե Լուիս Բորխես (թարգմանություն)

Տխրությանը

Խորխե Լուիս Բորխես

Այդտեղ կա այն, ինչ կար․ Սաքսոնյան համառ սուրը

և նրա երկաթե չափածոն, 

Լաերտի որդու աքսորի ծովերն ու կղզիները,

պարսկական ոսկե լուսինը և փիլիսոփայության ու պատմության

անծայրածիր այգիները, շիրիմի հիշատակի ոսկին,

իսկ  ստվերում՝ հասմիկի բույրը։

Եվ սրանցից ոչ մեկը կարևոր չէ։

Հրաժարական տված

Տաղի գործածումը չի փրկում քեզ,

ոչ էլ կփրկի ջրեղենը երազի, 

ոչ էլ աստղը, որ  բոցավառված ա

գիշերային երկնքում մոռանում է լուսաբացը։

Միայնակ մի կին է քեզ մտահոգողը 

նման մնացածին, բայց յուրովի։

"Al triste"

Jorge Luis Borges

Ahí está lo que fue: la terca espada 

del sajón y su métrica de hierro, 

los mares y las islas del destierro 

del hijo de Laertes, la dorada 

luna del persa y los sin fin jardines 

de la filosofía y de la historia, 

el oro sepulcral de la memoria 

y en la sombra el olor de los jazmines. 

Y nada de eso importa. El resignado 

ejercicio del verso no te salva 

ni las aguas del sueño ni la estrella 

que en la arrasada noche olvida el alba. 

Una sola mujer es tu cuidado, 

igual a las demás, pero que es ella.

Անվերնագիր - Անա Մարիա Շուա (թարգմանություն)

Անվերնագիր

Անա Մարիա Շուա

Հայրս գոհ չէ ինձնից։ Ինձ նայում է ավելի տխուր քան զայրացած, քանի որ գիտի՝ իրենից գաղտնիք եմ թաքցնում։ «Դու մեռած ես»,- ուզում եմ ասել նրան, բայց վախենում  եմ, որ էլ չի վերադառնա։

 Sin título

Ana María Shua

Mi papá no está contento conmigo. Me mira más triste que enojado porque sabe que le oculto un secreto. Estás muerto, quisiera decirle. Pero tengo miedo de que no venga más.

Վիշապը -Անա Մարիա Շուա (թարգմանություն)

Վիշապը

Անա Մարիա Շուա

Վիշապի խնդիրն այն է, որ չգիտի ոչ մի բան անել։ Չափազանց ծեր է թռչելու համար,  և հազիվ թե հավի չնչին թրթիռին հասնի։ Չնայած, որ մի զույգ ծխի սյուներ են աղոտ վեր բարձրանում իր թեփուկավոր քթանցքներից, նա այլևս ի վիճակի չէ դուրս մղելու իր վրիժառու հուրը։ Հետաքրքիր է, ասում է տնօրենը, շատ հետաքրքիր է, բայց ավելի կենդանաբանակ այգու բան է, քան կրկեսի։ Զմռսած, իր ժամանակը երբ հասնի, կարելի է մի լավ գնով ծախել որևէ թանգարանին։ 

Եվ տերը, կամ երևի վիշապի ներկայացուցիչը, լքում է կրկեսը հուսահատ՝ քարշ տալով իր հոգնածությունը, մի բուսակեր վամպիրենրի ընտանիք, մի նախկին հրեշտակ, ով անհաճո ձևով ցուցադրում էր իր խեղված թևերի կոճղերը։ 

 "El dragón"

ANA MARÍA SHUA

El problema es que el dragón no sabe hacer nada. Está demasiado viejo para volar y logra apenas un patético revoloteo de gallina. Aunque un par de columnas de humo se elevan débilmente de sus narinas escamosas, ya no es capaz de expeler su fuego vengador. Es interesante, le dice el director, muy interesante, pero más apropiado para un zoológico que para un circo. Embalsamado, en su momento, podrá vendérselo por una buena suma a cualquier museo.

Y el dueño, o tal vez el representante del dragón, se va del circo desalentado, arrastrando su cansina, una familia de vampiros vegetarianos, un ex-ángel que exhibe torpemente los muñones de sus alas mutiladas.

Լուսիա Էստրադա- Թիվ կա (թարգմանություն)

Թիվ կա

Մի թիվ կա ամեն փողոցում ,

Ամեն մարմնում, ամեն անվան մեջ,

Բայց ոչ այն, որը ցույց է տալիս այն հեռավորությունը,

Որ բաժանում է ինձ առեղծվածի շեմերից ,

Անհրաժեշտ բառերի քանակ,

Որպեսզի վերջնականապես բացվեն նրա դռները ․

Ոչ այն,որ ինձ հուշում է

Թե ինչքան ժամանակ կծախսեմ

երեկոյան միջանցքներով շրջելու համար ,

Որն է այն ճանապարհը, որը տանում է դեպի խնջույքի կենտրոն,

Որ ժամին կիմանամ գաղտնիքը այգու,

Երազի կապույտի տարիքը,

Լույսի ընդլայնումը, որ համապատասխանում է ինձ ։

 Número Hay 

un número en cada calle, 

en cada cuerpo, en cada nombre, 

pero no aquel que señale la distancia

 que me separa de los umbrales del misterio,

 la cantidad de palabras necesarias 

para que se abran por fin sus puertas;

 no el que me indique

 cuánto tardaré en recorrer

 los pasillos de la tarde;

 cuál el camino que conduce

 al centro de la fiesta;

 a qué hora sabré el secreto del jardín,

 la edad azul del sueño,

 la extensión de luz que me corresponde.